प्रत्येकाच्या आरोग्यासाठी आणि आरोग्यासाठी पुरेशी दर्जेदार झोप घेणे महत्त्वाचे आहे. झोपेबद्दलची तथ्ये समजून घेणे महत्वाचे आहे जेणेकरुन तुम्हाला त्याचा जास्तीत जास्त फायदा घेता येईल. झोपेबद्दल असे अनेक समज आहेत जे तुम्हाला रात्री जागृत ठेवू शकतात. झोपेबद्दलची तथ्ये जाणून घेणे महत्त्वाचे आहे जेणेकरून तुम्ही या गैरसमज टाळू शकाल आणि चांगली झोप घेऊ शकाल.
झोपेबद्दल आठ दंतकथा आणि तथ्ये
1. समज: स्नूझ बटण दाबल्याने तुम्हाला अधिक झोप येण्यास मदत होते
तथ्य: ते मदत करणार नाही
डॉ. सत्यनारायण म्हैसूर, विभाग प्रमुख आणि सल्लागार – पल्मोनोलॉजी, स्लीप मेडिसिन, फुफ्फुस प्रत्यारोपण फिजिशियन, मणिपाल हॉस्पिटल, बेंगळुरू यांनी सांगितले की, तुमचा अलार्म वाजतो त्या वेळी जागे होणे आणि स्नूझ बटण दाबणे महत्त्वाचे आहे. स्नूझ बटण दाबल्याने तुम्हाला अधिक झोप येण्यास मदत होत नाही, त्यामुळे सकाळी उठणे कठीण होते.
डॉ. सत्यनारायण म्हैसूर म्हणाले की झोपेशी संबंधित समस्यांवरील उपचारांपैकी एक म्हणजे झोप प्रतिबंध थेरपी. या थेरपीमध्ये तुम्ही प्रत्येक रात्री किती वेळ झोपता यावर मर्यादा घालणे समाविष्ट आहे. हे विरोधाभासी वाटू शकते, परंतु प्रत्यक्षात ते तुमच्या झोपेची गुणवत्ता सुधारण्यास मदत करते.
2. गैरसमज: झोपण्यापूर्वी दूध पिऊ नका
जलद: झोपण्यापूर्वी कोमट दूध प्यायल्याने चांगली झोप लागते
काही लोकांचा असा विश्वास आहे की झोपायच्या आधी दूध प्यायल्याने तुम्हाला चांगली झोप येते, तर काही लोकांचा असा विश्वास आहे की यामुळे झोप लागणे कठीण होऊ शकते. मात्र, झोपण्यापूर्वी कोमट दूध प्यायल्याने चांगली झोप येते, असे डॉक्टरांचे म्हणणे आहे. डॉ. पडेगल म्हणाले की, दुधामध्ये ट्रिप्टोफॅन हे अमिनो अॅसिड असते जे लोकांना झोपायला मदत करते. तो म्हणाला, दूध प्यायल्यावर सगळ्यांनाच झोप येत नाही, पण अनेकांना झोप येते. कारण दुधात ट्रिप्टोफॅन हे अमिनो आम्ल असते जे मेलाटोनिनचे उत्पादन वाढवते. मेलाटोनिन हा एक संप्रेरक आहे जो सर्कॅडियन लय नियंत्रित करतो, जे शरीराचे नैसर्गिक झोपेचे-जागण्याचे चक्र आहे. म्हणून, झोपण्यापूर्वी दूध पिणे काही लोकांच्या झोपेला चालना देण्यास मदत करू शकते.
डॉ. पडेगल म्हणाले की, झोपण्यापूर्वी एक ग्लास कोमट दूध पिण्याची शिफारस करतो. कारण दुधामध्ये ट्रिप्टोफॅन हे अमिनो अॅसिड असते जे झोपेला चालना देण्यास मदत करते. ते असेही म्हणाले की, दूध प्यायल्यानंतर सर्वांनाच झोप येत नाही, पण अनेकांना झोप येते.
3. गैरसमज: जेव्हा झोप येत नाही तेव्हा डोळे मिटून अंथरुणावर झोपणे चांगले
वस्तुस्थिती: नुसते डोळे मिटून झोपायला मदत होणार नाही
जर तुम्हाला झोप येत नसेल तर डोळे मिटून काही फायदा होणार नाही. खरं तर, ते आणखी वाईट होऊ शकते.
डॉ सत्यनारायण म्हणाले, “जर तुम्हाला 20 ते 30 मिनिटांनंतर झोप येत नसेल तर, जोपर्यंत तुम्हाला थकवा जाणवत नाही तोपर्यंत अंथरुणातून उठणे आणि काहीतरी आराम करणे चांगले आहे. याचे कारण असे की स्वत: ला जबरदस्तीने झोपण्याचा प्रयत्न केल्याने दीर्घकाळ झोप येणे कठीण होऊ शकते.”
तो म्हणाला, तुम्हाला झोप येण्यास त्रास होत असल्यास, तुम्ही शांत संगीत ऐकण्याचा प्रयत्न करू शकता. हे तुम्हाला तुमच्या विचारांपासून विचलित करण्यात आणि तुमचे शरीर आराम करण्यास मदत करू शकते. तथापि, खूप उत्तेजक किंवा उत्साहवर्धक संगीत ऐकणे टाळणे महत्वाचे आहे.
तो म्हणाला, जर तुम्हाला झोप येण्यास त्रास होत असेल तर तुम्ही कमी प्रकाशात काहीतरी वाचण्याचा प्रयत्न करू शकता. हे तुम्हाला तुमच्या विचारांपासून विचलित करण्यात आणि तुमचे शरीर आराम करण्यास मदत करू शकते. तथापि, खूप उत्तेजक किंवा संशयास्पद काहीही वाचणे टाळणे महत्वाचे आहे.
4. मिथक: मध्यरात्री स्नॅक्स ठीक आहे
वस्तुस्थिती: मध्यरात्री स्नॅकिंग ठीक नाही
डॉ. पडेगल सांगतात की, मध्यरात्री उठून जेवायची इच्छा होणे हे चांगले लक्षण नाही. कारण हे मधुमेह किंवा हायपोग्लायसेमिया सारख्या वैद्यकीय स्थितीचे लक्षण असू शकते. तो म्हणाला, मध्यरात्री खाणे हे मधुमेह किंवा खाण्याच्या विकारासारख्या वैद्यकीय स्थितीचे लक्षण असू शकते. जर तुम्हाला रात्री स्नॅकिंग वाटत असेल तर, कोणत्याही अंतर्निहित वैद्यकीय परिस्थितीला नकार देण्यासाठी तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणे महत्त्वाचे आहे.
तो म्हणाला, साधारणपणे रात्री 10 नंतर जेवू नये असा सल्ला दिला जातो. जर तुम्हाला भूक लागली असेल तर तुम्ही हलका नाश्ता घेऊ शकता, परंतु तुम्ही पोटभर जेवण टाळावे. कारण रात्री उशिरा जेवल्याने तुमच्या झोपेत व्यत्यय येऊ शकतो.
पडेगळ यांनी सावध केले, मध्यरात्री खाणे केवळ अस्वास्थ्यकरच नाही तर ते एखाद्या आजाराचे लक्षणही असू शकते. हे झोपेच्या पद्धतींमध्ये व्यत्यय आणू शकते आणि वजन वाढवू शकते. जर तुम्ही नियमितपणे मध्यरात्री जेवत असाल तर तुमच्या डॉक्टरांशी बोलणे महत्त्वाचे आहे.
5. गैरसमज: लाईट लावून झोपणे निरुपद्रवी आहे
वस्तुस्थिती: प्रकाशासह झोपणे त्रासदायक असू शकते
तज्ञांचे म्हणणे आहे की झोपण्यासाठी गडद खोली सर्वोत्तम आहे. याचे कारण म्हणजे प्रकाश मेलाटोनिनच्या उत्पादनात व्यत्यय आणू शकतो, हा हार्मोन जो झोपेचे नियमन करण्यास मदत करतो. डॉ सत्यनारायण म्हणाले, तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे की, प्रकाश नसलेल्या अंधाऱ्या खोलीत झोपणे चांगले. अगदी कमी प्रमाणात प्रकाश झोपेत व्यत्यय आणू शकतो. प्रकाश मेलाटोनिनचे उत्पादन रोखू शकतो, एक संप्रेरक जो झोपेचे नियमन करण्यास मदत करतो. यामुळे झोप लागणे आणि झोपणे देखील कठीण होऊ शकते. काही लोकांना अंधाऱ्या खोलीत झोपताना असुरक्षित किंवा अस्वस्थ वाटू शकते. जर तुम्ही या लोकांपैकी एक असाल, तर तुम्ही रात्रीचा लहान दिवा वापरण्याचा प्रयत्न करू शकता किंवा प्रकाश रोखण्यासाठी डोळा मास्क घालू शकता. तथापि, सर्वसाधारणपणे खोलीत कोणत्याही प्रकाशासह झोपणे टाळणे चांगले आहे. हे तुम्हाला रात्रीची झोप आणि ताजेतवाने जागे होण्यास मदत करेल.
6. गैरसमज: झोपण्यापूर्वी पोटभर जेवण करा
वस्तुस्थिती: झोपण्यापूर्वी कमी खा
डॉ. पडेगल म्हणाले की, एक जुनी म्हण आहे की, “नाश्ता राजासारखा, दुपारचे जेवण राजकुमारासारखे आणि रात्रीचे जेवण गरीबांसारखे करा.” तो म्हणाला, झोपायच्या आधी जड जेवण खाल्ल्याने पोट फुगते आणि फुगते, ज्यामुळे झोपेमध्ये व्यत्यय येऊ शकतो. याचे कारण असे की शरीराला अन्न पचायला वेळ लागतो तो झोपेच्या मोडमध्ये जाण्यापूर्वी. जर तुम्ही झोपण्यापूर्वी जड जेवण खाल्ले तर तुमचे शरीर विश्रांती घेण्याऐवजी अन्न पचवण्याचे काम करत असेल. यामुळे झोप लागणे कठीण होऊ शकते आणि झोपेत व्यत्यय येऊ शकतो.
डॉ. पडेगल म्हणाले की, रात्री हलके जेवण घेणे आणि जेवल्यानंतर झोपण्यापूर्वी किमान दोन तास थांबणे ही चांगली सवय आहे. याचे कारण असे की शरीराला अन्न पचायला वेळ लागतो आणि जर तुम्ही झोपेच्या अगदी जवळ जड जेवण खाल्ले तर झोप लागणे कठीण होऊ शकते.
त्यांच्या म्हणण्यानुसार, जास्त खाणे आणि नंतर लगेच झोपणे हे आरोग्यदायी नाही. याचे कारण असे की शरीराला अन्न पचायला वेळ लागतो आणि जर तुम्ही झोपेच्या अगदी जवळ जास्त जेवण खाल्ले तर झोप लागणे कठीण होऊ शकते.
7. गैरसमज: झोपण्यासाठी उबदार बेडरूमचे तापमान उत्तम असते
वस्तुस्थिती: उबदार बेडरूमचे तापमान तुम्हाला झोपायला मदत करत नाही
डॉ सत्यनारायण म्हणाले, झोपेसाठी आदर्श खोलीचे तापमान बाहेरील वातावरणाच्या तापमानापेक्षा किंचित थंड असते. याचे कारण असे की जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा शरीराचे तापमान नैसर्गिकरित्या कमी होते आणि खोलीचे थंड तापमान ही प्रक्रिया सुलभ करण्यास मदत करू शकते. तो म्हणाला, “झोपेसाठी आदर्श खोलीचे तापमान बाहेरील वातावरणाच्या तापमानापेक्षा 1 ते 2 अंश कमी असते. याचे कारण असे की जेव्हा आपण झोपतो तेव्हा शरीराचे तापमान नैसर्गिकरित्या कमी होते आणि खोलीचे थंड तापमान ही प्रक्रिया सुलभ करण्यास मदत करू शकते.”
8. गैरसमज: झोपण्यापूर्वी अल्कोहोल झोप सुधारते
वस्तुस्थिती: झोपण्यापूर्वी अल्कोहोल झोपेत अडथळा आणते
मद्यपानामुळे तुम्हाला सुरुवातीला झोप येते, परंतु नंतर तुमची झोप देखील व्यत्यय आणू शकते. याचे कारण असे की अल्कोहोल सुरुवातीला शरीराला शांत करते, परंतु नंतर ते मेंदूला उत्तेजित करते. यामुळे झोपेचे तुकडे होऊ शकतात आणि झोपेत राहण्यात अडचण येऊ शकते.
डॉ. पडेगल म्हणाले, अल्कोहोलमुळे तुम्हाला सुरुवातीला झोप येते, परंतु नंतर तुमची झोप देखील व्यत्यय आणू शकते. याचे कारण असे की, मद्याचे सेवन सुरुवातीला शरीराला शांत करते, परंतु नंतर ते मेंदूला उत्तेजित करते. यामुळे झोप न येऊन झोपण्यात अडचण येऊ शकते.
