थायरॉईड शरीरातील एक ग्रंथी आहे जी गळ्यात श्वासनलिकेच्या सभोवताली गुंडाळलेली असते. थायरॉईड शरीरातील आवश्यक आणि महत्त्वपूर्ण रसायने बनवण्यास मदत करते. ही रसायने आपल्या शरीरातील अनेक महत्त्वाच्या कामांवर नियंत्रण ठेवतात जी हार्मोन्स सोडतात आणि त्यांना नियंतत्रित ठेवतात. जेव्हा थायरॉईड संबंधित गोष्टी ओलांडतात, तेव्हा त्यामुळे वेगवेगळ्या फिटनेस समस्या उद्भवू शकतात.
थायरॉईडचे दोन प्रकार आहेत ते म्हणजे:
हायपोथायरॉडीझम
डॉ. पूजा गुरव, मेडीकल रिसर्चर आणि जनरल फिजिशियन सांगतात, जेव्हा तुमच्या शरीराची रोगप्रतिकारक शक्ती थोडीशी कमी होते आणि तुमच्या थायरॉईड ग्रंथीवर हल्ला करू लागते, ज्यामुळे थायरॉइड अकार्यक्षम होते. हे हायपोथायरॉईडीझमचे सर्वात मुख्य कारण आहे. पण त्यावर उपचार करण्याचे मार्ग आहेत! असे त्या सांगतात . पण काहीवेळा हायपोथायरॉडीझम औषधांशिवाय देखील घरगुती उपाय करून नियंत्रित ठेवता येतो.
हायपरथायरॉडीझम
जेव्हा थायरॉईड ग्रंथी थायरॉक्सिन नावाचे संप्रेरक जास्त प्रमाणात तयार करते, तेव्हा रुग्णांना हायपरथायरॉईडीझम (ओव्हरएक्टिव्ह थायरॉईड) होतो. शरीरातील चयापचय गती वाढण्यास हायपरथायरॉईडीझम हे कारण असू शकते. यामुळे अनपेक्षित वजन कमी होणे किंवा अनियमित नाडी दिसू शकते. याचे दुसरे नाव विषारी थायरॉईड एडेनोमा आहे. हायपरथायरॉईडीझम ग्रंथीमध्ये गुठळ्या असतात ज्यामुळे शरीराला गरज नसतानाही हार्मोन जास्त प्रमाणात तयार करतात. दुय्यम हायपरथायरॉईडीझम म्हणजे जेव्हा शरीरातील पिट्यूटरी ग्रंथी TSH नावाचे संप्रेरक जास्त बनवते. यामुळे थायरॉईड ग्रंथी मंद होते आणि तसेच काम करत नाही. कधीकधी, पिट्यूटरी ग्रंथीमध्ये गुठळ्या असतात ज्यामुळे खूप जास्त TSH बनते. क्वचित प्रसंगी, पिट्यूटरी ग्रंथी संप्रेरकाला प्रतिरोधक बनते, याचा अर्थ जेव्हा ते जास्त असते तेव्हा ती योग्यरित्या कार्य करत नाही. असे डॉ. पूजा गुरव सांगतात.
थायरॉइडायटीस हे हायपरथायरॉईडीझमचे आणखी एक कारण आढळले असे तज्ञ सांगतात. या स्थितीमुळे थायरॉईड ग्रंथीला सूज येते, ज्यामुळे तात्पुरते हायपरथायरॉईडीझम आणि त्यानंतर हायपोथायरॉईडीझम होऊ शकतो.
थायरॉईडचा मूडवर परिणाम
डॉ पुजा पुढे सांगतात ”थायरॉईड मूडवर परिणाम करू शकतो. मूडवर परिणाम करणाऱ्या सामान्य थायरॉईडच्या लक्षणांमध्ये चिंता किंवा नैराश्य दिसते. सर्वसाधारणपणे, थायरॉईड जितका गंभीर असतो तितका मूड बदलतो.
औषधांशिवाय थायरॉईड आरोग्यावर जीवनशैलीचा प्रभाव
डॉ. रुपाली कोरे, माधवबाग क्लिनिक या सांगतात कि “तुम्ही दररोज करत असलेल्या गोष्टींद्वारे तुमचा थायरॉइड निरोगी बनवण्याची शक्ती तुमच्यात आहे. तुमच्या दैनंदिन जीवनात काही बदल करून, तुम्ही निरोगी होऊ शकता आणि तुमच्या थायरॉइडच्या कोणत्याही समस्या चांगल्या प्रकारे हाताळू शकता”. यासाठी काही बडत त्तेया सांगतात.
- योग्य अन्नाने तुमच्या शरीराचे पोषण करा: वजन कमीणे खूप महत्त्वाचे आहे. सीफूड, दुग्धजन्य पदार्थ आणि आयोडीनयुक्त मीठ यासारख्या आयोडीन-संपन्न पर्यायांचा समावेश करा. नट, संपूर्ण धान्य आणि पातळ मांस यांच्या सेलेनियमबद्दल विसरू नका. संतुलित आहार घेतल्यास तुमचा थायरॉइड नियंत्रणात राहील.
- सक्रिय राहा आणि नियमित व्यायाम करा: व्यायामामुळे तुमची चयापचय क्रिया वाढण्यास मदत होते आणि तुमचे थायरॉइड उत्तम प्रकारे काम करत राहते. छान चालणे असो, मजेदार डान्स क्लास असो किंवा पार्कमध्ये जॉग असो, तुम्हाला आवडणारे क्रियाकलाप शोधा आणि त्यांना तुमच्या स्पॉटवर आणा.
- निरोगी थायरॉईडसाठी तणाव व्यवस्थापित करा: डॉ रुपाली पुढे सांगतात “तणावामुळे तुमच्या थायरॉईड ग्रंथीला गंभीर नुकसान होऊ शकते. दीर्घ श्वास, ध्यान किंवा योगाचा समावेश असलेल्या तणाव व्यवस्थापन धोरण वापरा. या गोष्टी तणाव संप्रेरक पातळी कमी करण्यास मदत करतात आणि आपले थायरॉईड कमी ठेवण्यास मदत करू शकते..
- झोपेला प्राधान्य द्या: तज्ञ सांगतात थायरॉईड असलेल्यांनी झोपेला प्राधान्य देऊन पुरेशी झोप घेतल्याने थायरॉईड आरोग्यासाठी याचा उपयोग होऊ शकतो. रोज रात्री 7-9 तास चांगली झोप घेण्याचा प्रयत्न करा. एक चांगल्या झोपेसाठी वेळेची दिनचर्या तयार करा, तुमच्या झोपेची जागा आरामदायक आहे याची खात्री करा. असे तज्ञ सांगतात
- हायड्रेशन इज की पाणी तुमच्या शरीरात चमत्कार घडवते: हायड्रेशन म्हणजे तुमच्या थायरॉइडसह, तुमच्या शरीरासाठी पाणी खूप महत्वाचे आहे. चयापचय आणि थायरॉईड संप्रेरक रूपांतरणास मदत करण्यासाठी हायड्रेटेड रहा. पाण्याची बाटली नेहमी सोबत ठेवा आणि तुम्ही दिवसभर पाणी पिण्याची खात्री करा.
- प्रक्रिया केलेले जेवण आणि साखर असलेले पदार्थ: हे पदार्थ खाल्ल्याने तुमच्या थायरॉईड ग्रंथीमध्ये गोंधळ निर्माण होऊ शकतो. त्याऐवजी पूर्ण प्रक्रिया न केलेले पदार्थ खा. तुमचे थायरॉईड पोषण ओळखेल आणि तुम्हाला अधिक चैतन्यशील वाटेल
- तज्ञांचा सल्ला घ्या: एक डॉक्टर, पोषणतज्ञ किंवा आहारतज्ञ तुम्हाला तुमच्या गरजेनुसार वैयक्तिकृत सल्ला देऊ शकतात. ते तुम्हाला निरोगी थायरॉईडकडे नेण्यात मदत करू शकतात.
