उन्हाळ्यात त्वचेची काळजी घेण्यासाठी सनस्क्रीनचा वापर अवश्य करावा. एका शब्दात सांगायचे तर, सनस्क्रीन हा एखाद्याच्या त्वचेची काळजी घेण्याचा एक आवश्यक घटक आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेने (डब्ल्यूएचओ) शिफारस केली आहे की, सर्वसाधारणपणे, लोक ब्रॉड-स्पेक्ट्रम सनस्क्रीन लावतात, ज्यात एसपीएफ 15+ (सूर्य संरक्षण घटक) सनस्क्रीन समाविष्ट आहेत. जे लोक सतत उन्हाच्या संपर्कात असतात त्यांनी दर दोन तासांनी या प्रकारचे सनस्क्रीन लावावे, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
पुद्दुचेरीच्या डॉ. ज्युड्स हेअर ट्रान्सप्लांट अँड स्किन क्लिनिकचे मुख्य सल्लागार आणि त्वचारोग तज्ज्ञ डॉ. ज्युड दिलीप म्हणतात, “सनस्क्रीन टॅनिंग, त्वचेची शिथिलता, सुरकुत्या, निस्तेज रंग, असमान त्वचा आणि त्वचेचा कर्करोग टाळते. मुरुम, रोसेसिया आणि फोटो अ‍ॅलर्जी सारख्या फोटोसेन्सिटिव्ह त्वचेची स्थिती असलेल्या लोकांसाठी हे उपचार पद्धतीचा एक महत्त्वाचा भाग देखील आहे. ”
बाजारात विविध प्रकारचे सनस्क्रीन उपलब्ध आहेत. त्याचबरोबर टीव्हीच्या पडद्यापासून ते आजच्या नेटपर्यंत सनस्क्रीनच्या जाहिराती पसरत आहेत. साहजिकच एवढ्या गोष्टींमध्ये लोक गोंधळून जातात, कोणता सनस्क्रीन त्यांच्या त्वचेसाठी चांगला आहे? उन्हाळ्यात कडक उन्हात टिकून राहण्यासाठी कोणते सनस्क्रीन निवडावे? हॅपिएस्ट हेल्थला विविध प्रकारच्या सनस्क्रीनबद्दल तज्ञांनी सविस्तर माहिती दिली आहे.
फिजिकल सनस्क्रीन
बेंगळुरूयेथील त्वचारोग तज्ज्ञ आणि कॉस्मेटोलॉजिस्ट डॉ. शोभा सुदीप सांगतात की, फिजिकल सनस्क्रीन, ज्याला मिनरल/अकार्बनिक सनस्क्रीन देखील म्हणतात, त्वचा आणि हानिकारक अतिनील किरणांमध्ये ढाल म्हणून काम करतात आणि सूर्याच्या अल्ट्राव्हायोलेट किरणांना त्वचेला हानी पोहोचविण्यापासून रोखू शकतात.
फिजिकल सनस्क्रीनचे सामान्य घटक
- झिंक ऑक्साईड
- टायटॅनियम डायऑक्साईड
कारण हे घटक भौतिक सनस्क्रीनमध्ये नैसर्गिकरित्या कार्य करतात, ते रासायनिक घटकांपेक्षा सुरक्षित मानले जातात. डॉ. जूड दिलीप आणि डॉ. शोभा सुदीप यांनी फिजिकल सनस्क्रीन वापरण्याचे काही फायदे आणि तोटे देखील सांगितले आहेत.
फिजिकल सनस्क्रीन वापरण्याचे फायदे
- *झिंक ऑक्साईडमुळे अँटी-इंफ्लेमेटरी फायदे मिळतात. त्यामुळे संवेदनशील मुरुमप्रवण त्वचेवर वापरणे अधिक सुरक्षित आहे.
- ते सर्व वयोगटातील आणि त्वचेच्या प्रकारांना साजेसे असतात. मुले, गर्भवती महिला आणि रोसेसिया आणि मेलास्मा असलेल्या लोकांसाठी अशा सनस्क्रीनची शिफारस केली जाते.
- सनस्क्रीन हानिकारक किरणांना परावर्तित करतात आणि चेहरा चोळल्यानंतर लगेच काम करतात.
फिजिकल सनस्क्रीन वापरण्याचे तोटे
- हे सनस्क्रीन सहज पसरत नाहीत आणि जाड असल्याने लावणे अवघड असते. क्रीममध्ये पांढरा कास्ट पांढरापणा सोडला जातो, जो सौंदर्यप्रसाधनेने उघडा पडतो. रासायनिक सनस्क्रीनपेक्षा फिजिकल सनस्क्रीन त्वचेवर थोडे जड वाटतात.
- फिजिकल सनस्क्रीन वॉटर रेझिस्टंट नसतात. त्यामुळे पाण्यात असताना ते कमी संरक्षण देतात.
डॉ. जूड दिलीप म्हणतात, “नवीन फिजिकल सनस्क्रीनमध्ये नॅनोपार्टिकल्स आहेत, जे जास्त पांढरेपणा सोडत नाहीत आणि कॉस्मेटिक देखील स्वीकार्य आहेत. तथापि, तज्ञांनी त्वचेत नॅनोपार्टिकल्सचा प्रवेश आणि प्रणालीगत शोषणाबद्दल चिंता व्यक्त केली आहे. काही त्वचारोगतज्ञ गर्भवती आणि स्तनपान देणार्या मातांसाठी नॅनोपार्टिकल फिजिकल सनस्क्रीनची शिफारस करत नाहीत.
रासायनिक सनस्क्रीन
रासायनिक किंवा सेंद्रिय सनस्क्रीनमध्ये फिल्टर नावाचे रेणू असतात, जे अल्ट्राव्हायोलेट (अतिनील) किरणोत्सर्ग शोषून घेतात आणि निष्प्रभ करतात. अशा प्रकारे, या सनस्क्रीनमध्ये यूव्हीए आणि यूव्हीबीसाठी फिल्टर असतात आणि काही फिल्टर या दोन्ही तरंगलांबीला निष्प्रभ करतात, डॉ. दिलीप म्हणतात. ते पुढे म्हणतात की 30 पेक्षा जास्त एसपीएफची शिफारस केली जाते. ”
रासायनिक सनस्क्रीनमधील सामान्य घटक
- ऑक्सीबेंझोन (यूव्हीए फिल्टर)
- एवोबेंझोन (यूव्हीए फिल्टर)
- ऑक्टिसलेट (यूव्हीबी फिल्टर)
- ऑक्टोक्रिलीन (यूव्हीबी फिल्टर)
- होमोस्लेट (यूव्हीबी फिल्टर)
- ऑक्टिनॉक्सेट (यूव्हीबी फिल्टर)
“बाजारात सामान्यत: उपलब्ध असलेल्या सनस्क्रीनमध्ये एक किंवा अधिक रासायनिक/ सेंद्रिय घटक असतात,” डॉ. दिलीप सांगतात. यासंदर्भात डॉ. सुदीप आणि डॉ. दिलीप या दोघांनीही केमिकल सनस्क्रीन वापरण्याचे काही फायदे आणि तोटे सांगितले आहेत.
रासायनिक सनस्क्रीन वापरण्याचे फायदे
रासायनिक सनस्क्रीन लावणे खूप सोपे आहे, पाणी प्रतिरोधक आहे आणि भौतिक सनस्क्रीनपेक्षा जास्त काळ संरक्षण प्रदान करू शकते. ते त्वचेच्या सर्व भागांमध्ये अगदी सहजपणे पसरतात आणि पांढरा प्रभाव सोडत नाहीत.
रासायनिक सनस्क्रीन वापरण्याचे तोटे
- ज्यांची त्वचा संवेदनशील आहे आणि अ‍ॅलर्जी होण्याची शक्यता आहे अशा लोकांसाठी केमिकल सनस्क्रीनची शिफारस केली जात नाही. कारण, सनस्क्रीन अ‍ॅलर्जी त्यांच्यात जास्त आढळते. मुलांसाठी देखील त्यांची शिफारस केली जात नाही.
- रासायनिक सनस्क्रीनमुळे संवेदनशील त्वचेच्या लोकांमध्ये प्रतिक्रिया उद्भवू शकतात आणि मेलास्मा आणि रोसेसिया बिघडू शकतो.
डॉ. दिलीप यांच्या मते, बरेच त्वचारोगतज्ज्ञ गर्भधारणेदरम्यान आणि स्तनपान दरम्यान रासायनिक सनस्क्रीनची शिफारस करत नाहीत. मात्र, याबाबत कोणतीही स्पष्ट मार्गदर्शक तत्त्वे नाहीत. “रासायनिक सनस्क्रीनमुळे फोटो अ‍ॅलर्जी होऊ शकते, जी एखाद्या व्यक्तीस सनस्क्रीन लावल्यानंतर आणि उन्हात बाहेर पडल्यानंतर खाज सुटणे, जळजळ, लालसरपणा किंवा पुरळ म्हणून प्रकट होऊ शकते.
फिजिकल कि केमिकल? तुम्ही कोणते सनस्क्रीन वापराल?
डॉ. दिलीप यांच्या मते, भौतिक आणि रासायनिक सनस्क्रीनमधील मुख्य फरक म्हणजे ते अतिनील प्रकाशावर कशी प्रतिक्रिया देतात. रासायनिक फिल्टर अल्ट्राव्हायोलेट प्रकाश शोषून घेतात आणि निष्प्रभ करतात, जेथे भौतिक सनस्क्रीन त्यांना प्रतिबिंबित करतात.
डॉ. सुदीप म्हणतात की फिजिकल आणि केमिकल सनस्क्रीनचे स्वतःचे फायदे आणि तोटे आहेत. मात्र, लोकांना फिजिकल सनस्क्रीन खूप आवडते. कारण, हे सर्व त्वचेसाठी योग्य आहे, चांगले संरक्षण देते आणि रक्तप्रवाहात शोषले जात नाही.
पुन्हा, कॉस्मेटिक दृष्टीकोनातून, रासायनिक सनस्क्रीन चांगले आहेत. कारण ते लागू करणे देखील सोपे आहे आणि सूर्यप्रकाशापासून दीर्घकालीन संरक्षण देऊ शकते. तथापि, सनस्क्रीन निवडताना वेगवेगळ्या लोकांची भिन्न पसंती असू शकते. तथापि, जर एखाद्याला त्वचेची कोणतीही समस्या असेल तर सनस्क्रीन निवडण्यापूर्वी त्वचारोगतज्ज्ञांचा सल्ला घेणे चांगले.
