नुकत्याच झालेल्या काही अभ्यासातून स्वयंपाक घरातील नॉन-स्टिक भांड्यांमध्ये आढळणाऱ्या ‘फॉरएव्हर केमिकल्स’मुळे कॅन्सर होऊ शकतो असे सांगण्यात येत आहे. जगभरातील कर्करोगाच्या मृत्यूच्या प्रमुख कारणांपैकी हे कर्करोगाशी जोडले गेले आहे. दुर्दैवाने जगातील अनेक देशांमध्ये उत्पादन क्षेत्रात या रसायनांचा अधिक वापर होत आहे आणि यावर अंकुश ठेवण्यासाठी कडक नियमांचा अभाव आहे, असे तज्ञांचे म्हणणे आहे.
स्वयंपाक घरातील नॉनस्टिक भांड्यांमुळे कॅन्सर होऊ शकतो का?
जेएचईपी रिपोर्टमध्ये प्रकाशित लॉस एंजेलिस आणि हवाईमधील प्रौढांच्या बहुजातीय गटाच्या 2022 च्या अभ्यासानुसार असे आढळले आहे की उच्च पीएफएएस(Per- and polyfluoroalkyl substances) पातळीच्या संपर्कात हेपेटोसेल्युलर कार्सिनोमा (यकृत कर्करोगाचा एक प्रकार) च्या वाढीव जोखमीशी संबंधित आहे. हॅपिएस्ट हेल्थशी ई-मेलद्वारे संवाद साधताना मुख्य लेखक, प्रोफेसर जेसी ए गुडरिच म्हणतात, “आम्ही कर्करोग नसलेल्या वृद्ध प्रौढांच्या रक्ताचे नमुने घेतले आणि नंतर त्यांना नंतरच्या आयुष्यात कर्करोग झाला की नाही याचा आढावा घेतला. आम्ही त्यांच्या रक्तातील पीएफएएसची पातळी मोजली आणि नंतर पीएफएएसची उच्च पातळी हेपेटोसेल्युलर कार्सिनोमा (एचसीसी) च्या उच्च जोखमीशी संबंधित आहे की नाही हे पाहिले. आम्हाला असे आढळले आहे की पीएफएएसच्या(PFAS) प्रदर्शनामुळे एचसीसीचा(HCC) धोका वाढू शकतो, यकृत कर्करोगाचा सर्वात सामान्य प्रकार.
तसेच, लॉस एंजेलिसच्या दक्षिण कॅलिफोर्निया विद्यापीठाच्या केक स्कूल ऑफ मेडिसिनच्या लोकसंख्या आणि सार्वजनिक आरोग्य विज्ञान विभागातील सहाय्यक प्राध्यापक प्रोफेसर गुडरिच पुढे म्हणतात की यकृताचा कर्करोग होण्यापूर्वी अभ्यासातील सहभागींना पीएफएएसचा(PFAS) संपर्क आला होता, त्यामुळे पीएफएएसमुळे हे होण्याची शक्यता जास्त आहे.
पीएफएएस(PFAS) मुळे यकृत कर्करोग होऊ शकतो?
पीएफएएस (PFAS) हा प्रदूषकांचा एक सामान्य वर्ग आहे. तज्ञांनी सांगितल्या प्रमाणे पीएफएएसला कायमचे रसायन म्हणून ओळखले जाते कारण ते नैसर्गिकरित्या तुटत नाहीत आणि म्हणूनच, एकदा त्यांच्या संपर्कात आल्यानंतर आपल्या शरीरात बरीच वर्षे राहू शकतात. भूजल प्रदूषणामुळे नॉन-स्टिक पॅन, रेनकोट, जिम अॅक्सेसरीज, फूड पॅकेजिंग आणि अगदी काही मेकअप आणि पिण्याचे पाणी यासारख्या बऱ्याच सामान्य घरगुती उत्पादनांमध्ये पीएफएएस आढळतो. मॅक्स हॉस्पिटल, साकेत, नवी दिल्लीयेथील ऑन्कोलॉजी/रेडिएशन ऑन्कोलॉजीचे असोसिएट डायरेक्टर डॉ. डोडुल मंडल म्हणतात की, या उत्पादनांमध्ये प्रामुख्याने टिकाऊपणासाठी पीएफएएस वापर केला जातो कारण त्यांच्यात रासायनिक बंध असतो. नॉन-स्टिक भांड्यांमध्ये तयार होणाऱ्या अन्नपदार्थाशी त्यांचा थेट संपर्क असल्याने त्यांना शरीरात सहज प्रवेश मिळतो. सहसा, कोणताही रासायनिक पदार्थ डीएनएचे नुकसान करून सामान्य पेशीचे कर्करोगाच्या पेशीमध्ये रूपांतर करू शकतो.
कायमस्वरुपी रसायनाचा धोका काय आहे?
डॉ. डोडुल मंडल पुढे म्हणतात “पीएफएएसला अंतःस्रावी व्यत्यय आणणारी रसायने म्हणून देखील ओळखले जाते, याचा अर्थ असा की ती हार्मोन्समध्ये व्यत्यय आणू शकतात ज्यामुळे बऱ्याच वेगवेगळ्या आरोग्याच्या समस्या उद्भवू शकतात. ही रसायने यकृतात जमा होऊ शकतात, ज्यामुळे यकृतात हळूहळू चरबीयुक्त बदल होऊ शकतात. जेव्हा हे दीर्घकाळ चालते तेव्हा हळूहळू सिरोसिस होतो आणि नंतर यकृताचा कर्करोग होऊ शकतो,”
विजयवाडा येथील मणिपाल हॉस्पिटल्सचे वरिष्ठ यकृत तज्ज्ञ आणि प्रत्यारोपण सर्जन आणि दक्षिण आशियाई यकृत संस्थेचे संस्थापक प्रोफेसर डॉ. टॉम चेरियन म्हणतात, तथापि, हेपेटायटीस (यकृत जळजळ) च्या तुलनेत कायमरसायनांमुळे होणारी ही प्रकरणे खूपच कमी आहेत. “चरबी ही कोणत्याही दुखापतीला एक प्रकारची प्रतिक्रिया आहे. हे सामान्य आहे. फॅटी लिव्हर अल्कोहोलमुळे झालेल्या नुकसानामुळे देखील असू शकते,” ते म्हणतात.
डॉ. मंडल पुढे म्हणाले की, नॉन-स्टिक भांडी कर्करोगास कारणीभूत ठरू शकतात हे सिद्ध करण्यासाठी अधिक पुरावे आणि डेटा आवश्यक आहे. डब्ल्यूएचओचा भाग असलेल्या आयएआरसी (इंटरनॅशनल एजन्सी फॉर रिसर्च ऑन कॅन्सर) सारख्या काही आंतरराष्ट्रीय संस्था मानवांमध्ये कर्करोगास कारणीभूत ठरू शकणाऱ्या पदार्थांची ओळख पटविण्यासाठी बरेच महामारीशास्त्रीय अभ्यास करतात. “परंतु दुर्दैवाने, आतापर्यंत या रसायन आणि मानवी कर्करोगाचा मजबूत डेटा अस्तित्त्वात नाही, जरी काही अभ्यास आहेत जे काही संबंध दर्शवितात,”असे त्या म्हणतात
त्या पुढे नमूद करतात की ही रसायने सामान्यत: टेस्टिक्युलर कर्करोग आणि मूत्रपिंडाच्या कर्करोगाशी संबंधित आहेत. जी अंडाशय, गर्भाशय, थायरॉईड आणि नॉन-हॉजकिन च्या कर्करोगाशी देखील कारणीभूत ठरू शकतात.
आपल्या अभ्यासात, प्रोफेसर गुडरिच यांनी हे देखील पाहिले की पीएफएएस एक्सपोजरमुळे मेटाबोलाइट्सच्या पातळीत फरक पडतो (रक्तात लहान नैसर्गिकरित्या उद्भवणारी रसायने) ज्यामुळे यकृत कर्करोगाचा धोका वाढतो असे यापूर्वी दर्शविले गेले आहे. त्या म्हणतात, “यामुळे पीएफएएसमुळे कर्करोग कसा होऊ शकतो याची संभाव्य यंत्रणा पाहण्यास मदत झाली. आम्हाला असे आढळले की पीएफएएस रक्तातील साखरेच्या उच्च पातळीशी संबंधित आहे आणि उच्च रक्तातील साखर यकृत कर्करोगाच्या जोखमीशी देखील संबंधित आहे.
मी माझे यकृत कसे चांगले ठेऊ शकतो?
प्राध्यापक डॉ. चेरियन म्हणतात, “जेव्हा भांडी खूप खराब होत असतात आणि त्यांना तडे पडत असतात, त्यावेळी ही रसायने गरम होऊन पळून जाण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळे कदाचित आपण काही लेपित(coated) भांड्यांचा अतिवापर करू नये.”
लोखंडी भांडी, सिरॅमिक किंवा स्टेनलेस स्टीलसारखी जुनी पारंपरिक भांडी वापरण्याचा सल्ला डॉ. मंडल देतात. प्रोफेसर गुडरिच म्हणतात की एचसीसीचा धोका कमी करण्यास मदत करण्यासाठी पीएफएएस एक्सपोजर वैयक्तिक वापर किंवा सरकारी नियमनाद्वारे बदलण्यायोग्य असू शकतात. डॉ. मंडल यांचा निष्कर्ष आहे की बहुतेक देशांमध्ये उत्पादन उद्योगांचे नियमन करण्यासाठी विशिष्ट कायदा नसल्यामुळे उत्पादकांना त्यांच्या उत्पादनांमध्ये या रसायनांची उपस्थिती प्रत्यक्षात जाहीर करण्याची देखील आवश्यकता नाही.
पीएफएएस एक्सपोजर कमी करण्याव्यतिरिक्त, नियमित व्यायामासह निरोगी जीवनशैली, धूम्रपान, अल्कोहोल आणि जंक फूड टाळणे यकृताचे आरोग्य सुधारण्यास आणि कर्करोगाचा धोका कमी करण्यास देखील मदत करू शकते.
बोध
- नॉन-स्टिक किचनच्या भांड्यांमध्ये आढळणारी पीएफएएससारखी रसायने यकृताच्या कर्करोगाशी संबंधित असतात.
- भूजल प्रदूषणामुळे नॉन-स्टिक पॅन, रेनकोट, जिम अॅक्सेसरीज, फूड पॅकेजिंग आणि अगदी काही मेकअप आणि पिण्याचे पाणी यासारख्या बऱ्याच सामान्य घरगुती उत्पादनांमध्ये पीएफएएस आढळतात.
- कायम रसायने डीएनएचे नुकसान करू शकतात आणि हार्मोन्समध्ये व्यत्यय आणू शकतात, ज्यामुळे आरोग्याच्या अनेक समस्या उद्भवू शकतात.
- रक्तातील साखरेची पातळी वाढविण्यास देखील दर्शविले गेले आहेत, ज्यामुळे यकृत कर्करोगाचा धोका वाढतो.
- खबरदारीच्या उपायांमध्ये पीएफएएस एक्सपोजर कमी करणे, स्टेनलेस स्टीलची भांडी यासारखे पर्याय वापरणे आणि कर्करोगाचा धोका कमी करण्यासाठी निरोगी जीवनशैली राखणे या गोष्टी महत्वाच्या आहेत.
व्हिडीओ पहा
