बर्न्सची(जळलेल्या जखमांची) शक्य तितक्या लवकर काळजी घ्यावी आणि योग्य उपचार करावेत. बाधित भागावर कोणतीही औषधे किंवा नैसर्गिक उपाय करू नयेत आणि ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
आगीच्या विळख्यात सापडलेल्यांना बाहेर काढणे हे अतिशय अवघड काम आहे. गॅस सिलिंडरचा स्फोट ,विद्युत शॉर्टसर्किट किंवा गरम पाण्याच्या गळतीमुळे होणारी अपघाती आग ऊतींवर गंभीर परिणाम करू शकते. अशा वेळी योग्य उपाय केल्यास जीव तर वाचतोच शिवाय गंभीर जळालेल्या जखमांचा धोकाही कमी होतो.
बेंगळुरू येथील सरकारी प्रयोगशाळेत नुकत्याच लागलेल्या आगीत नऊ जण गंभीर जखमी झाले असून त्यापैकी तिघांची प्रकृती चिंताजनक आहे. किरकोळ जखम देखील जीवघेणी असू शकते. गंभीर जखमांसाठी त्वरित वैद्यकीय मदत आवश्यक असते आणि जलद कृती मुळे त्वचेचे नुकसान बऱ्या प्रमाणात कमी होण्यास मदत होते.
भाजलेल्यांवर प्रथमोपचार: सुरक्षा प्रथमोपचार
बंगळुरू मेडिकल कॉलेज अँड रिसर्च इन्स्टिट्यूटच्या (BMCRI) प्लास्टिक सर्जरी आणि बर्न विभागाचे प्रमुख डॉ. रमेश केटी म्हणतात की, भाजलेल्या व्यक्तींवर उपचार करण्यापूर्वी बाधित व्यक्तींच्या सुरक्षिततेची तसेच बचावकर्त्यांच्या सुरक्षिततेची खात्री करणे महत्वाचे आहे. आगीची मोठी दुर्घटना घडली की नुकसान कमी करण्यासाठी जलद हस्तक्षेप महत्त्वाची भूमिका बजावतो. एखाद्याच्या कपड्यांना आग लागल्यास त्यांना ब्लँकेट गुंडाळून विझवावे. त्यानंतर बाधितांना सुरक्षित स्थळी हलवण्यात यावे, जेणेकरून त्यांची सुरक्षितता सुनिश्चित होईल.
डॉ. रमेश म्हणतात यांनी स्पष्ट केले की, आगीच्या धोक्यापासून वाचवताना आग विझवण्याबरोबरच (पाण्याने किंवा अग्निशामक यंत्राने) आगीचे स्त्रोत (जसे की इलेक्ट्रिकल प्लग सॉकेट) ब्लॉक करावेत.
ते म्हणतात, “विजेमुळे झालेली जखम दिसण्यापेक्षा खूपच वाईट असते. “पृष्ठभागावर कोणतीही चिन्हे नसली तरी ती आतील ऊतींना जाळू शकतात किंवा खराब करू शकतात आणि काही दिवसांनंतर त्याची चिन्हे आढळतात.”
जळलेल्या जखमांसाठी काय करावे आणि काय करू नये
ममता अकॅडमी ऑफ मेडिकल सायन्सेस, बचुपल्ली, हैदराबादच्या इमर्जन्सी मेडिसिनच्या सहाय्यक प्राध्यापक डॉ. नीता संदीप कुमार भाजलेल्यावर तात्काळ प्रथमोपचार उपाय सांगतात:
- शक्य तितक्या लवकर वैद्यकीय मदत घ्या.
- जळालेले कपडे त्यांच्या शरीराला चिकटले असतील ते काढून टाकण्याचा प्रयत्न करू नका, कारण असे केल्याने ऊतींचे आणखी नुकसान होईल.
- प्रभावित भाग नळ किंवा थंड पाण्याखाली कमीतकमी 15 ते 20 मिनिटे भिजवून थंड करा.
- भाजल्यानंतर लगेच कोणतीही औषधे किंवा नैसर्गिक उपाय (जसे मध, मलम, पावडर किंवा स्प्रे) लावू नका.
- तासाभरानंतर जखमेवर आईस पॅक ठेवा किंवा सिल्व्हर सल्फाडायझिन (जळण्यासाठी वापरले जाणारे अँटीबायोटिक रसायन) लावा.
- चेन, अंगठी आणि बांगड्या असे सर्व दागिने काढून टाका, कारण जेव्हा सूज येते तेव्हा ते अडकतात आणि रक्ताभिसरणावर परिणाम करतात. यामुळे बोट किंवा हाताचे विच्छेदन देखील होऊ शकते.
- त्वचेवर फोड दिसल्यास ते पॉप करू नका कारण यामुळे संसर्ग होऊ शकतो.
“जळण्यावर काही लावल्यास ते आणखी चिघळू शकते. जळालेला भाग स्वच्छ ठेवणे आणि वैद्यकीय मदत घेणे खूप महत्वाचे आहे,” असे डॉ. रमेश म्हणतात, जळलेल्या दुखापतीच्या तीव्रतेची पर्वा न करता डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा असे सांगतात.
रसायनांमुळे (जसे असिड अटॅक) होणाऱ्या जखमांना सामोरे जाताना सावधगिरी बाळगावी, जिथे केवळ प्रभावित भागातच पाणी टाकावे लागते, असा इशाराही त्यांनी दिला. ते म्हणतात, “रासायनिक जळण्याच्या बाबतीत, हे सुनिश्चित केले पाहिजे की पाणी शरीराच्या अप्रभावित भागांमध्ये रसायन वाढवणार नाही कारण यामुळे जळलेल्या भागाचा विस्तार होऊ शकतो.”
जळण्याचे प्रकार
प्रथम पदवी, द्वितीय-डिग्री आणि तृतीय-डिग्री बर्न असे तीन डिग्री बर्न आहेत. असोसिएशन ऑफ इमर्जन्सी फिजिशियन्स ऑफ इंडियाचे सदस्य डॉ. कुमार म्हणाले की, फर्स्ट आणि सेकंड डिग्री बर्न वेदनादायक असतात, परंतु थर्ड डिग्री बर्न अधिक गंभीर असते. “थर्ड डिग्री बर्न खूप गंभीर असू शकते कारण ते त्वचेच्या सर्व थरांवर परिणाम करतात आणि मज्जातंतूंचा शेवट नष्ट करतात. त्यामुळे वेदना जाणवत नाहीत,’ असे ते सांगतात.
बर्न्सवर उपचार
डॉ. कुमार म्हणतात की काही प्रकारची जळजळ (किरकोळ जळजळ) कोणत्याही उपचारांची आवश्यकता असू शकत नाही आणि सिल्व्हर सल्फाडायझिन लावणे पुरेसे आहे. थर्ड डिग्री बर्न झाल्यास ताबडतोब डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा. जर एखाद्याच्या चेहऱ्यावर जळजळ झाली असेल तर तीव्रतेची पर्वा न करता त्याला रुग्णालयात हलविण्याची आवश्यकता आहे कारण या जखमांमुळे वायुमार्गातील एडिमा (जळजळ किंवा विषारी धुरामुळे श्वसनमार्गाची जळजळ) होऊ शकते.
आगीजवळ उभ्या असलेल्या लोकांनाही याचा फटका बसू शकतो, पण पृष्ठभागावर कोणतीही चिन्हे दिसत नाहीत, असेही त्या म्हणाल्या. “गरम आणि विषारी धुराचा श्वास घेतल्यास त्यांच्या श्वसनमार्गावर परिणाम होतो आणि वायुमार्गाच्या एडेमामध्ये जाण्यापूर्वी त्यांच्यावर त्वरित उपचार करणे आवश्यक आहे,” त्या म्हणाल्या, नुकसानीच्या प्रमाणात मूल्यांकन करण्यासाठी ते अनुसरण करणारी सामान्य पद्धत म्हणजे त्या व्यक्तीच्या नाकपुड्या तपासणे. अनुनासिक केस शाबूत आहेत की जळले आहेत ते पहा.
लक्षात ठेवण्यासारखे मुद्दे
1. जळालेल्या व्यक्तींसह त्यांच्या बचावपथकांना प्रथमोपचार सुरू करण्यापूर्वी तात्काळ सुरक्षित स्थळी (सुरक्षित ठिकाणी) आणावे.
2. जळालेली जागा थंड किंवा पंप किवा नळाखाली 15 ते 20 मिनिटे ओली करणे महत्वाचे आहे. रासायनिक जळण्याच्या बाबतीत, हे सुनिश्चित केले पाहिजे की पाणी शरीराच्या अप्रभावित भागांमध्ये रसायन ढकलणार नाही कारण यामुळे बर्न क्षेत्र वाढू शकते.
3. जखमेवर काहीही लावू नका आणि फोड किंवा सेकंड किंवा थर्ड डिग्री बर्न होण्याची चिन्हे असल्यास डॉक्टरांचा सल्ला घ्या.
व्हिडीओ पहा
