नावाप्रमाणे लॅपटॉप मांडीवर वापरता येत असल्याने टेबल किंवा डेस्कची गरज नाही. पण ते मांडीवर ठेवल्याने शुक्राणूंची संख्या कमी होते किंवा पुरुषांच्या प्रजननक्षमतेवर त्याचा थेट परिणाम होतो का? पुरुषांमध्ये लॅपटॉपच्या वापरामुळे शुक्राणूंच्या संख्येवर कसा परिणाम होतो हे जाणून घेऊया.
जर्नल ऑफ बायोमेडिकल फिजिक्स अँड इंजिनीअरिंग (२०१६) मध्ये प्रकाशित झालेल्या एका लेखात लॅपटॉप संगणक मांडीवर घेऊन का वापरू नये या मूलभूत कारणांवर म्हटले आहे, “मांडीवर लॅपटॉप वापरल्याने पुरुषांच्या प्रजनन आरोग्यावर विपरीत परिणाम होतो. मांडीवर ठेवल्यावर लॅपटॉपमधील उष्णता पुरुषांचे अंडकोष गरम करते, परंतु वाय-फाय रेडिओफ्रिक्वेन्सी रेडिएशन (वाय-फाय-इन-कनेक्टेड लॅपटॉप) च्या धोक्यांमुळे निर्माण होणारे लॅपटॉपचे अंतर्गत इलेक्ट्रॉनिक सर्किट आणि इलेक्ट्रोमॅग्नेटिक क्षेत्र शुक्राणूंची गुणवत्ता कमी करू शकतात.
उच्च तापमान शुक्राणूंच्या संख्येवर परिणाम करू शकते?
लॅपटॉप आणि स्पर्म काऊंटचा परिणाम पुरुषांवर होऊ नये म्हणून लॅपटॉपवर लॅपटॉप का ठेवू नये याची माहिती डॉक्टर देतात. “अंडकोषांची रचना अशा प्रकारे केली जाते की शरीराच्या सामान्य तापमानापेक्षा कमी तापमान ठेवण्यासाठी त्यांना शरीराबाहेर ठेवले जाते. सामान्य परिस्थितीत, शुक्राणूंचे उत्पादन सुमारे 93.2 डिग्री फॅ (34 डिग्री सेल्सियस) वर होते. त्यामुळे अंडकोषांचे तापमान शरीराच्या ९८.६ अंश फॅ (३७ अंश सेल्सिअस) तापमानापेक्षा ५.४ अंश फॅ (३ डिग्री सेल्सियस) कमी असते,” मुंबईच्या इनलॉक्स हॉस्पिटलचे वैद्यकीय संचालक डॉ. आशिष तिवारी सांगतात.
अभ्यास: पुरुषांमध्ये लॅपटॉप आणि शुक्राणूंची संख्या कमी
फर्टिलिटी अँड स्टर्लिटी (२०११) या नियतकालिकात प्रकाशित झालेल्या या संशोधनात स्थानिक नेटवर्कवायरलेस (वाय-फाय) शी जोडलेल्या लॅपटॉप संगणकांच्या मानवी शुक्राणूंवर होणाऱ्या परिणामांचे मूल्यमापन करण्यात आले. 29 निरोगी दात्यांकडून वीर्याचे नमुने घेऊन, प्रत्येक व्यक्तीचे नमुने दोन भागांमध्ये विभागले गेले – एक इंटरनेट-कनेक्टेड लॅपटॉपच्या संपर्कात आणि दुसरा लॅपटॉपच्या संपर्कात नसलेल्या नियंत्रित, उष्मायन परिस्थितीत. चार तास वायरलेस इंटरनेट-कनेक्टेड लॅपटॉपच्या संपर्कात असलेल्या नमुन्यांमध्ये पुरोगामी शुक्राणूंची गतिशीलता कमी झाली आणि शुक्राणूंच्या डीएनए विखंडनात वाढ झाल्याचे दिसून आले. परंतु दोन्ही गटांमध्ये मृत शुक्राणूंच्या पातळीत कोणताही महत्त्वपूर्ण फरक आढळला नाही. अंडकोषाजवळील लॅपटॉप वायरलेस इंटरनेटने जोडल्यास पुरुषांची प्रजनन क्षमता कमी होऊ शकते, असा निष्कर्ष या अभ्यासात काढण्यात आला आहे.
तापमानाचा शुक्राणूंच्या गुणवत्तेवर परिणाम होत नाही का?
पण लॅपटॉपचा पुरुषांच्या प्रजननक्षमतेवर काय परिणाम होतो याबद्दल काही तज्ज्ञांचे मत वेगळे आहे. पुरुषांच्या प्रजननक्षमतेवर परिणाम करणाऱ्या लॅपटॉपच्या वापराबाबत चर्चा झाली आहे, पण त्या बऱ्याच अंशी निराधार आहेत. लॅपटॉपमधून निर्माण होणारी उष्णता त्यावर परिणाम करण्याइतपत जास्त नसते, असे केईएम हॉस्पिटल आणि सेठ जीएस मेडिकल कॉलेज, मुंबईच्या सेक्सोलॉजी विभागाचे सेक्सॉलॉजिस्ट, प्राध्यापक आणि एचओडी डॉ. राजन भोसले सांगतात.
डॉ. तिवारी यांच्या मते, लॅपटॉप वापरताना चार गोष्टी लक्षात ठेवल्या पाहिजेत.
लॅपटॉप मांडीवर ठेवणे टाळावे.
लॅपटॉप अंडकोषाच्या भागापासून दूर ठेवावा
जर आपण ते आपल्या मांडीवर वापरत असाल तर वेळ कमी करणे चांगले.
मांडीवर लॅपटॉप वापरताना पाय दूर ठेवा.
डॉ. भोसले यांच्या मते, मांडीवर लॅपटॉप वापरल्याने त्रास होण्याची भीती वाटत असेल तर त्याचे दुष्परिणाम कमी करण्यासाठी लॅपटॉप स्टँड, उशी किंवा कुशनचा वापर करावा. असे म्हणतात की थंड पाण्याने आंघोळ करणे किंवा अंडकोषावर थंड पाणी घालणे चांगले. कारण यामुळे अंडकोषाचे तापमान कमी होण्यास मदत होते. हे अंडकोषांना अधिक शुक्राणू आणि टेस्टोस्टेरॉन तयार करण्यास अनुमती देते.
