कडुनिंब ही एक औषधी वनस्पती आहे जी अनेक रोग बरे करण्यासाठी वापरली जाते. विविध कॉस्मेटिक प्रोडक्टमध्ये याचा वापर केला जातो. निरोगी आहार आणि चांगली जीवनशैली बरोबरच कडुनिंबाची पाने मधुमेह हाताळण्यासाठी चांगली भूमिका बजावतात, असे मधुमेह तज्ञ आणि पोषण तज्ञ सुचवतात. कडुनिंबामुळे इन्सुलिनची संवेदनशीलता वाढते आणि इन्सुलिनचा स्राव वाढतो.
मधुमेहासाठी कडुनिंबाचे फायदे
“कडुनिंबाची पाने या चयापचय डिसऑर्डरवर उपाय नसली तरी रक्तातील साखरेची पातळी राखण्यासाठी ते काही फायदे देऊ शकतात,” असे दिल्लीस्थित आहारतज्ञ अवनी कौल सांगतात.
बेंगळुरूच्या ॲस्टर आरव्ही हॉस्पिटलच्या चीफ न्यूट्रिशनिस्ट सौमिता बिस्वास यांच्या मते, कडुनिंबाच्या पानांमधील मधुमेह विरोधी गुणधर्म इन्सुलिनची संवेदनशीलता सुधारतात. हे स्नायू आणि इतर पेशींमध्ये ग्लूकोजचे शोषण वाढवते.
“कडुनिंब इन्सुलिन प्रतिरोध कमी करते आणि मधुमेह सुरू होण्यास उशीर करण्यात भूमिका बजावते. कडुनिंबाची पाने आणि साल रक्तातील अँटिऑक्सिडेंटची पातळी वाढवतात,” बेंगळुरूच्या बनरघट्टा रोडवरील फोर्टिस हॉस्पिटलच्या एंडोक्रिनोलॉजीच्या सहाय्यक सल्लागार डॉ. अनुषा नाडिग सांगतात.
कडुनिंबाच्या पानांमध्ये फ्लेव्होनॉइड्स, ग्लायकोसाइड्स आणि ट्रायटरपेनॉइड्स सारखे विविध बायोएक्टिव्ह संयुगे असतात, जे त्यांच्या मधुमेहविरोधी गुणधर्मांमध्ये योगदान देतात. ही संयुगे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करून, जळजळ कमी करून आणि मधुमेहावरील रामबाण उपाय कार्य सुधारून मधुमेह व्यवस्थापित करण्यास मदत करतात,” कौल स्पष्ट करतात.
बेंगळुरूच्या मधुमेह तज्ज्ञ डॉ. अश्विनी श्रुती दास सांगतात, “त्यांच्या एकाही क्लायंटने कडुनिंबाचा उपचार म्हणून घेतला नसला तरी कुटुंबीय आणि मित्रांनी सुचवल्यावर तिने नैसर्गिक उपाय म्हणून प्रयत्न केला. त्यानंतर त्यांच्या रक्तातील साखरेच्या पातळीत किंचित घट झाल्याचे त्यांच्या लक्षात आले.
कडुनिंबाची पाने इन्सुलिनची पातळी नियमित करण्यास कशी मदत करतात
कडुनिंबाची पाने विविध यंत्रणांद्वारे रक्तातील साखरेची पातळी कमी करण्यास मदत करतात, असे कौल स्पष्ट करतात.
कडुनिंबाची पाने इन्सुलिनची संवेदनशीलता वाढवतात. हे पेशींना इंसुलिन प्रभावीपणे वापरण्यास आणि रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करण्यास अनुमती देते. ते स्वादुपिंडाच्या बीटा पेशींद्वारे इन्सुलिनच्या उत्पादनास उत्तेजन देतात. रक्तप्रवाहात इन्सुलिन सोडण्यास प्रोत्साहन देते.
कौल सांगतात, “कडुनिंबाची पाने जटिल कार्बोहायड्रेट्सचे ग्लूकोजमध्ये विघटन करण्यासाठी जबाबदार एंजाइम (जटिल कार्बोहायड्रेटग्लूकोजमध्ये तोडण्यासाठी जबाबदार एंजाइम) प्रतिबंधित करतात ज्यामुळे आतड्यांमधून ग्लूकोजचे शोषण कमी होते.
कडुनिंबाच्या पानांचा आहारात समावेश कसा करावा?
मधुमेही कडुनिंबाच्या पानांचे अनेक प्रकारे सेवन करू शकतात, असे तज्ञ सांगतात. कौल यांच्या मते, जास्तीत जास्त फायद्यांसाठी कडुनिंबाचे सेवन करण्याचा उत्तम मार्ग म्हणजे कडुनिंबाच्या पानांसह चहा बनविणे, जे बायोएक्टिव्ह संयुगांचे एकाग्र प्रमाण प्रदान करते जे साखरेची पातळी कमी करण्यास आणि मधुमेहावरील रामबाण उपाय संवेदनशीलता सुधारण्यास मदत करते.
कडुनिंबाचा चहा बनवण्यासाठी कडुनिंबाची 10-15 ताजी किंवा वाळलेली पाने पाण्यात 5-10 मिनिटे उकळून घ्यावीत. मग मिश्रण गाळून गरम असताना चहा प्या,” कौल सांगतात.
तो स्मूदी, ज्यूस किंवा सूप सारख्या पेयांमध्ये कडुनिंबाच्या पानांची पावडर घालण्याचा सल्ला देतो, परंतु चहा गोड करणे किंवा पावडर इतर घटकांसह मिसळणे आवश्यक असू शकते जेणेकरून त्याच्या कडवटपणामुळे ते अधिक स्वादिष्ट होईल.
बिस्वास यांच्या मते, कडुनिंबाची पाने स्वयंपाकाच्या तयारीमध्ये समाविष्ट केली जाऊ शकतात किंवा काही मसाल्यांसह मसाला करून साइड डिश म्हणून सेवन केली जाऊ शकते.
डॉ. नाडिग यांच्या मते, मधुमेही सकाळी चार ते पाच पाने चावून त्याचे फायदे मिळवू शकतात, परंतु त्याआधी डॉक्टरांचा सल्ला घ्यावा.
दातांच्या काळजीसाठी कडुनिंबाच्या काड्या टाळा
कडुनिंबाच्या काड्या दातांच्या काळजीसाठी वापरल्या जात असल्या तरी मधुमेह असलेल्यांनी सावध गिरी बाळगली पाहिजे. कौल सुचवतात की हे असे आहे कारण रक्तातील ग्लुकोजच्या पातळीतील चढउतारांमुळे बरे होण्यास जास्त वेळ लागू शकतो आणि हिरड्या फ्रॅक्चर होऊ शकतात.
बिस्वास सुचवतात की मूत्रपिंडाची समस्या असलेल्या किंवा व्हिटॅमिन के-प्रतिबंधित आहार वर असलेल्या लोकांनी कडुनिंबाचे सेवन करू नये. कडुनिंबाच्या पानांच्या अतिसेवनामुळे मधुमेहींना हायपोग्लाइसीमिया होऊ शकतो, त्यामुळे वैद्यकीय देखरेखीखालीच याचे सेवन करावे, असा इशारा त्यांनी दिला.
कौल यांच्या मते, गरोदर किंवा स्तनपान देणाऱ्या महिलांनी कडुनिंबाचे गर्भनिरोधक आणि गर्भपाताच्या लक्षणांपासून दूर राहिले पाहिजे.
कौल स्पष्ट करतात की कडुनिंबाच्या पानांचे इम्युनोसप्रेसंट्स, अँटीडायबेटिक औषधे किंवा रक्त पातळ करणे यासारख्या विशिष्ट औषधांसह दुष्परिणाम होऊ शकतात आणि काहींना कडुनिंबाच्या पानांची एलर्जी असू शकते.
जर तुम्हाला मधुमेह असेल तर कडुनिंब किंवा इतर कोणत्याही हर्बल उपायांचा आपल्या दिनचर्येत समावेश करण्यापूर्वी आपल्या आहारतज्ञांचा सल्ला घ्या, असा इशारा कौल यांनी दिला आहे.
सारांश
- कडुनिंबाची पाने मधुमेहाच्या व्यवस्थापनात भूमिका बजावतात. ते मधुमेहावरील रामबाण उपाय संवेदनशीलता वाढवतात, ज्यामुळे पेशी प्रभावीपणे इन्सुलिन वापरू शकतात आणि रक्तातील ग्लुकोजची पातळी कमी करतात. ते रक्तप्रवाहात इन्सुलिन सोडण्यास उत्तेजन देतात.
- मधुमेह असलेले लोक आपल्या आहारात कडुनिंबाचा अनेक प्रकारे समावेश करू शकतात, परंतु त्यांनी आपल्या दिनचर्येत कडुनिंब किंवा इतर कोणतेही हर्बल उपाय जोडण्यापूर्वी त्यांच्या आहारतज्ञांचा सल्ला घ्यावा.
