ताज्या आणि रंगीबेरंगी फळांच्या फोटो सोबत चमकदार पॅक केलेल्या फळांचे रस ग्राहकांना आकर्षित करतात, जे ताज्या फळांच्या रसांपेक्षा विशेषत: उन्हाळ्याच्या कडक उन्हात लोक हे पसंद करतात. पॅकेजिंग आणि जाहिरातीमुळे हे चांगले वाटू शकतात, पण वस्तुस्थिती अशी आहे की हे पॅक केलेले फळांचे रस केवळ साखरयुक्त असतात.
“बाजारात दोन प्रकारचे पॅकेज्ड फळांचे ज्यूस उपलब्ध आहेत – नैसर्गिक घटक असलेले आणि फळांचा रस असल्याचा दावा करणारे साखरयुक्त पेय,” हरियाणाच्या फरीदाबाद मधील अमृता हॉस्पिटलचे बालरोग विभागाचे एचओडी डॉ. सुनीत सिंघी सांगतात की नैसर्गिक घटक असलेले पदार्थ सुरक्षित पर्याय आहेत कारण इतरांमध्ये कृत्रिम घटक आणि अधिक साखर असू शकते. पण, दोघेही त्यांचे शेल्फ लाइफ वाढविण्यासाठी आणि मायक्रोबियल वाढीस प्रतिबंध करण्यासाठी प्रिझर्व्हेटिव्हसह बाजारात येतात, ज्यामुळे ग्राहकांच्या आरोग्यावर परिणाम होऊ शकतो
पॅक केलेल्या ज्यूसची रचना समजून घ्या
पॅकेज्ड ड्रिंक्स 100 टक्के नैसर्गिक असल्याची जाहिरात केली जात असली, तरी प्रत्यक्षात फळांचे प्रमाण जेमतेम 15 टक्के असल्याचे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. बेंगळुरूच्या साकरा वर्ल्ड हॉस्पिटलचे इंटरनल मेडिसिन अँड डायबेटोलॉजीचे वरिष्ठ सल्लागार डॉ. सुब्रत दास म्हणतात, “जोडलेल्या चवीव्यतिरिक्त, काही ज्यूसमध्ये कृत्रिम फळांची चव असते, परंतु त्यामध्ये पौष्टिक सामग्रीची कमतरता असते.” ते पुढे म्हणतात की पॅकेज्ड ज्यूसमध्ये कृत्रिम गोड पदार्थ असतात जे ताज्या फळांपेक्षा कॅलरीचे प्रमाण वाढवतात. डॉ. सिंघी लेबल काळजीपूर्वक वाचण्याचा सल्ला देतात आणि कृत्रिम चव किंवा जोडलेली साखर आणि रंग असलेली उत्पादने टाळण्याचा सल्ला देतात.
पॅकेज्ड फळांचा रस आपल्या आरोग्यावर कसा परिणाम करतो?
उन्हाळ्यात, मुले आणि अगदी प्रौढांना पॅकेज्ड फळांचा रस खाण्याचा मोह होऊ शकतो कारण ते हायड्रेशनमध्ये मदत करतात आणि वेगवेगळ्या चवांमध्ये येतात. तथापि, त्यांचे दीर्घकाळ सेवन केल्याने आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होऊ शकतात. “पॅकेज्ड ज्यूसमध्ये अतिरिक्त साखर असते, ज्याचा तोंडी आरोग्यावर परिणाम होतो. शिवाय, अशा ज्यूसचे दीर्घकाळ सेवन केल्यास दात किडण्याची शक्यता असते,’ असे गोव्यातील न्यूट्रिशनिस्ट आणि वेलनेस कन्सल्टंट आणि इंडियन डायटेटिक असोसिएशनच्या माजी राष्ट्रीय अध्यक्ष शीला कृष्णास्वामी यांनी निदर्शनास आणून दिले.
पॅकेज्ड फळांच्या रसाचे नियमित सेवन केल्यास लठ्ठपणा, मधुमेह, हृदयविकार आणि कर्करोगाचा धोका वाढतो, असे डॉ. सिंघी यांनी सांगितले. ते पुढे म्हणतात की रसांमधील चव वाढवणारे आणि योजक लोकांना त्यापैकी अधिक लोकांपर्यंत पोहोचण्याची इच्छा करतात, परिणामी शरीराचे, विशेषत: आतडे, हृदय आणि मेंदूचे नुकसान वाढते. “हे वर्धक आणि संरक्षक एखाद्यास एलर्जीचा धोका वाढवतात, रोगप्रतिकारक प्रतिसादावर परिणाम करतात आणि साखर असहिष्णुता वाढवतात.”
शिवाय, पॅकेज्ड फळांच्या रसांमध्ये अतिरिक्त साखर असते, ज्यामुळे जास्त कॅलरीचे सेवन होते आणि वजन वाढण्याचा धोका वाढतो. यामुळे बालपणातील लठ्ठपणा वाढू शकतो, असे डॉ. दास सांगतात. शिवाय मुलांच्या वाढीसाठी आवश्यक असणारी खनिजे आणि जीवनसत्त्वे ते पुरवत नाहीत. ते असेही नमूद करतात की दीर्घकाळापर्यंत, संरक्षक आतड्यांसंबंधी कर्करोगाच्या घटनांशी जोडलेले आहेत.
डॉ. दास यांच्याशी सहमती दर्शवत कृष्णास्वामी पुढे म्हणतात की फळांच्या रसांमध्ये फायबर नसते – त्यामुळे ते तृप्ती देत नाहीत.
मधुमेह कनेक्शन
डॉ. दास पुढे म्हणतात की डॉक्टर मधुमेह असलेल्या लोकांना पॅकेज्ड ज्यूस चे सेवन न करण्याचा सल्ला देतात कारण यामुळे साखरेचे प्रमाण वाढू शकते आणि जास्त पौष्टिक मूल्य मिळत नाही. “पॅकेज्ड ज्यूस मधुमेहावरील रामबाण उपाय प्रतिकार वाढवू शकतात कारण त्यामध्ये फायबर कमी आणि फ्रुक्टोज जास्त असते”, ते स्पष्ट करतात. त्याऐवजी, ते संपूर्ण फळांची निवड करू शकतात.
पॅकेज्ड फळांचा रस: त्याचे काही फायदे आहेत का?
पॅकेज्ड फळांच्या रसाकडे लोक इतके आकर्षित होण्याचे कारण म्हणजे सोयीसुविधा याकडे कृष्णास्वामी लक्ष वेधतात. हे सुपरमार्केट किंवा अगदी लहान दुकानांमध्ये सहज उपलब्ध आहे, तर ताजे फळ शोधणे कठीण आहे. शिवाय, हे पॅकेज्ड फळांचे रस संपूर्ण फळांपेक्षा स्वस्त आहेत – काही टेट्रा-पॅक केवळ 10 रुपयांमध्ये उपलब्ध आहेत.
तथापि, सर्व पॅकेज्ड फळांच्या रसांची एक्सपायरी डेट असते. हे लक्षात घेऊन माहितीपूर्ण निवड करण्याची काळजी घेतली पाहिजे, असे तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे.
डॉ. सिंघी म्हणतात की, नैसर्गिक फळांच्या घटकांसह काही पॅकेज्ड फळांच्या रसांमध्ये उपयुक्त सूक्ष्म पोषक आणि जीवनसत्त्वे असतात. ते पुढे सांगतात, “कमी संख्येत असलं तरी इतर काहीच उपलब्ध नसतं तेव्हा ते फायदेशीर ठरतं.
तज्ञ सामायिक करतात की फायबर सामग्री गमावू नये म्हणून फळे घेऊन जाणे आणि त्यांचे संपूर्ण सेवन करणे किंवा पल्पसह घरगुती ताज्या फळांचा रस बनविणे नेहमीच चांगले. कृष्णास्वामी उन्हाळ्यात हायड्रेटेड राहण्यासाठी निरोगी आणि चवदार मार्ग म्हणून ताज्या लिंबाचा रस, कोमल नारळ पाणी किंवा ताक निवडण्याचा सल्ला देतात.
टेकअवे
पॅकेज्ड फळांच्या रसांमध्ये संरक्षक आणि चव वाढविणारे असतात जे हृदय, मेंदू, आतडे आणि रोगप्रतिकारक शक्तीवर परिणाम करू शकतात.
अशा रसांमध्ये साखर आणि कृत्रिम गोड पदार्थ मिसळल्याने नियमित सेवन केल्यास एकूण कॅलरीचे प्रमाण वाढते आणि लठ्ठपणाचा धोका वाढतो.
तज्ञ आवश्यक पोषण आणि फायबर मिळविण्यासाठी संपूर्ण फळे किंवा ताजे तयार रस खाण्याची शिफारस करतात.
